Нуралы Капаровду мен студент кезимден бери билем. Ал дайыма башкаларга таасир калтыргысы келген студент болчу. Акырын сүйлөп, көңүлүн көтөрчү. Нуралы ошол категориядагы студенттерден болчу, тамашалашкандай жолдошун отуз күмүш тыйынга «сатып» алган. Муну айтып жатканымдын себеби, мен жатаканада бир жарым жыл жашап, Нуралы менен бир бөлмөдө бир жыл жашагам. Баса, анын каралоосу боюнча, кийинчерээк айткандай, мени жатаканадан эки жолу кууп чыгышкан, бирок, анан мени кайра көчүрүштү, анткени биздин “саткыныбыз” жатакананын комендантына жагыш үчүн бир аз апыртып жиберген.

Мектепти аяктагандан кийин 90‑жылдардын экинчи жарымында таанышып, андан кийин «Кыргызстан маданияты» гезитинде башкы редактор болуп иштеген. Гезиттин кеңсесинин имаратын эмненин негизинде менчиктештирип алды деген суроого жооп алуу үчүн жанына бардым. Бул Эркиндик бульварында (Дзержинка) «Ала-­Тоо» кинотеатрынын артындагы паркта жайгашкан үч кабаттуу имараттын жарымы.

Анан суроомо жооп ала алган жокмун. Кемин коругунун аймагын жана Кемин токой чарбасына тиешелүү эбегейсиз зор токой плантацияларын менчиктештирүү жөнүндө суроону мен баштаган жокмун. Бул теректер эгилген эбегейсиз зор аянттар эле, алар курулушта материалы катары пайдаланууга даяр болгон.

Ошол кезде Капаровдун кылык-­жоруктары тууралуу сөз көп болгон. А. Акаевдин азыр маркум агасы Асанкул Акаевди колдоп жатат деген сөздөр болгон. Ал эми Аскар Акаевичтин бир тууган инилери, жээндери мамлекетти массалык ­талап-­тоноодо «четинде туруп, түтүн булатышты» деп айтуу, кандай болгон күндө да күлкүлүү. Анын жээни Рысбек Акаев Талас, Балыкчы жана Нарындагы филиалдары бар «Чуйгазмунайзат» акционердик коомунун башкы директору болуп туруп, өлкөнүн түндүк аймактарын күйүүчү-­майлоочу май жана газ менен камсыздоону көзөмөлдөп турган. Эң негизгиси, Капаровду бүт күч-кубаттуу Майрам Акаева колдогон деген маалымат бар эле. Бирок бул башка тема, андыктан ошол учурда мени кызыктырган суроолорго кайрылалы.

Нуралы Капаровдун эл байлыгын басып алуу фактылары боюнча маалыматты тастыктаган «алуу» ишинин куру бекер экенине көзүм жетип, ага жөнөкөй суроо бердим:

— Нуралы, шылуун болуш үчүн Кемин районунан болушуң керек, же варианттары барбы? Куудулдан куру эмес Нуралы: мындай деп жооп берди.

— Керек эмес. Талас облусунан да болсоңуз болот. Аскар Акаевичтин агасы кайнага Майрам Дүйшөновна менен достошсоңуз болот. Ал эми А. Акаевдин кызы Берметтин же уулу Айдардын “денесинин” жолдорун издегениң оң. Биз күлүп, ушуга бул тема жабылды, анткени ал кезде Нуралы президенттин улуу агасын «китать этип» коёт деп эч ким ойлогон эмес. Акаевдердин үй-бүлөсүнүн аксакалы. Бирок бул дагы башка тема…

Нуралы колунан келишинче катып койгон укмуштуудай документтер болбосо, балким, Нуралынын алдамчылыктары эсиме түшмөк эмес. Булар Чүй облусунун Сокулук районундагы Орок айыл өкмөтүнө караштуу Нуралы Капаровдун 28 миң 235 гектар жерди өздөштүрүп алганы тууралуу документтер. Көрсө, бул акын журналист 2008–2009‑жылдары Кыргызстандагы өтө таасирдүү адамдын аркасы менен эң сонун сугат системасы бар айыл чарба жерлерин символикалык баага менчиктештирип алган экен. Дыйкандардын ар бир кишиге тийген 0,45 га үлүш алганын эске ала турган болсок, борбордун четинен дээрлик жер тилкеси арзан эмес. Бирок 90‑жылдардын экинчи жарымында журналист Кемин токой чарбасын, анан Кемин коругун, азыр борбор калаанын чет жакасындагы эбегейсиз зор аймактарды арзыбаган акчага кантип “сатып алмак”? Нуралы колунда болгондун баары менчигинде экен деген кеп-сөзгө байланып калган учур улуу жана орто муундун эсинде.

Балким, баарын текшерүүгө убакыт келди? Балким Нуралыга жалаа жаап жаткандыр? Балким Лесхоз менен Заповедник мамлекетке кайтарылып алынгандыр, анткени бул шылуун коомчулуктун чоң нааразылыгын жаратты? Балким, 2008–2009‑жылдары Нуралынын «шериктеши» Башкы прокуратурада өтө чоң кызматта иштеген адам болгон деген маалымат бир убакта чындыкка коошпогондур? Бирок, уурдалган 560 миң АКШ долларын сактап калуу үчүн көкүрөгүн гана эмес, башын да алмаштыра турган “крышасын” Нуралы өзү атайын атаган.

Баарын текшериш керек деп ойлойм. Балким, Капаровду Бабановго окшоп чоң апасы сактап калып, пенсиясын чогултуп 20 миллион доллар берип, Нуралы шаар четиндеги жерлерди сатып алгандыр? Бирок Нуралы мамлекеттик мүлктү өзгөчө ири өлчөмдө менчиктештирип алганы анын Түшүнүк катында тастыкталып, анда мындай деп жазган:

2009‑жылдын 10‑январына карата жалпы аянты 28 миң 235 гектар жер тилкелери сатылып алынган, анын 24,83 гектары начальникке таандык. Анын 3405 гектары мага таандык.

12‑январдан тарта трансформация процесси башталганын эскертем. Бүгүнкү күндө Орок айыл өкмөтүнөн жана Орок айылдык Кеңешинен макулдуктар алынды. Сокулук райондук кеңешинен жана Чүй облустук администрациясынан. Ал эми трансформация процессин аяктоо үчүн акыркы инстанциядан — КР Өкмөтүнөн өтүү калды. Трансформация тезирээк жана эч кандай кыйынчылыксыз ишке ашат деп ишенебиз. Көйгөйлөр пайда болгон учурда биз жардам сурап кайрылабыз жана көйгөй эң кыска мөөнөттө чечилет.

Эми мен ойлонуп жатам — Капаровдун бул түшүнүк катына УКМК кызыкдар болобу? Анткени, УКМК аныкташы керек — 2009‑жылы Нуралы Капаровдун алдамчылыгына мыйзамдарды айланып өтүп, жерлерди трансформациялоонун бардык этабын басып өтүүгө кайсы жогорку кызматтагы адам жардам берген? Анан дагы — Капаров эмнеге «коркпой-­үркпөй» ал жерлерди убакыт көрсөтүп тургандай, жеке үй куруу үчүн жер тилкеге сатуу үчүн мыйзамдаштырып койгон? («Начальниктин» дарегине Нурала Капаровдун аткарган иштери боюнча отчетунун көчүрмөсү бар)

Нуралы өзүнүн каттарында жана түшүнүк каттарында: «Шаар четиндеги 28235 гектар айыл-чарба багытындагы жердин 24,83 гектары начальникке таандык» деп жазат. Нуралы шылуун Капаровго юридикалык жана башка маселелер боюнча кеңеш берип жаткан КР мурдагы башкы прокурорлорунун бири Нуралы анын көрсөтмөлөрү менен кеңештерин так аткарып жатканына ишенет.

Ырысбек Өмүрзаков, эркин журналист

P.S.УКМКнын азыркы жетекчилиги шаар четиндеги жерлер менен жүргүзүлгөн операциялардын мыйзамдуулугун же мыйзамсыздыгын чечет деген ишенимдебиз. Ал эми биз, маалыматты текшерип, — Бул күчтүү "башчы" ким? — Биз теманы улантабыз. Ал арада УКМКнын төрагасы Камчыбек Ташиевдин брифингдердин биринде “Кыргыз элим үчүн коррупционерлерди аёосуз жазалайм” дегенине ишенели. Демек, бул УКМКнын колунда.